Azot - pierwiastek życia i obfitych plonów

Jednym z najważniejszych biologicznie pierwiastków jest azot. Wchodzi w skład białka. Jest rzeczą jasną, że pobieranie przez organizmy azotu ze środowiska jest warunkiem koniecznym dla istnienia życia.

Niewyczerpanym źródłem tego pierwiastka jest atmosfera;  azot stanowi bowiem 80 procent jej składu. Jednak ani rośliny, ani zwierzęta nie potrafią pobrać go z otoczenia bezpośrednio. Zdolność przyswajania wolnego azotu posiadają tylko nieliczne gatunki bakterii. Jedne z nich żyją wolno w glebie, inne współżyją z niektórymi roślinami, na przykład na korzeniach łubinu i innych roślin motylkowych, jak groch, koniczyna, fasola.

Schemat krążenia azotu w przyrodzie

Z azotu przyswojonego przez te bakterie korzysta pośrednio roślina, na której one żyją. Dlatego wysiewanie łubinu wzbogaca glebę w azot. Rośliny nie należące do grupy motylkowych mogą pobierać azot z gleby tylko w postaci związków mineralnych.

W glebie żyją również tak zwane bakterie gnilne. Rozkładają one resztki obumarłych roślin i zwierząt, przy czym wydzielają amoniak – prosty związek chemiczny składający się z azotu i wodoru. Inna grupa  bakterii, tak zwane bakterie nitryfikacyjne przez utlenianie amoniaku przetwarzają go na sole azotowe – azotyny i azotany. Dopiero w tej postaci azot może być przyswajany przez rośliny.

Istnieje jeszcze jeden sposób produkowania azotu przyswajalnego przez rośliny. Podczas wyładowań atmosferycznych powstaje w powietrzu tlenek azotu. Deszcz spłukuje go do gleby, gdzie może być przyswojony przez rośliny, ale są to ilości nieznaczne.

Źródła azotu dla gleby

Ważne dla ogrodników! Brak azotu w glebie daje o sobie znać w postaci zahamowania wzrostu roślin; starsze liście stają się jasnozielone, przedwcześnie żółkną i umierają. Stosuj nawozy! Znakomitym źródłem azotu jest krew zwierzęca, a także sproszkowane kopyta i rogi. Dobrym źródłem azotu jest też nawóz kurzy. Działa bardzo silnie i powinien być kompostowany przynajmniej przez kilka miesięcy przed użyciem. Innym wartościowym źródłem azotu korzenie grochu i fasoli, które po zbiorach pozostawiamy w glebie. Gdy zgniją, zasilą glebę w azot. Nawozy zielone stosujemy najczęściej w drugiej połowie lata. Rośliny wysiane w drugiej połowie lata wytwarzają dużo zielonej masy, którą przeoruje się wiosną. Azotu glebie dostarczają też obornik i kompost. Nawóz z ptasich piór. Od czasów starożytnych chińscy rolnicy przygotowywali nawóz azotowy z piór drobiu. Do beczki lub innego pojemnika wkłada się pióra, wlewa deszczówkę, przykrywa siatką lub deską, przyciska ciężkim kamieniem. Pozostawia w cienistym miejscu na dwa miesiące. Pióra zmienią się w papkę, którą można rozkładać wokół roślin jako ściółka. Uwaga! U chorób na alergie lub astmę  pióra ptasie mogą zaostrzać objawy choroby. Wadą nawozów organicznych jest to, że uwalniają azot stosunkowo powoli. Dlatego produkowane przemysłowo nawozy azotowe są niezbędnym elementem pracy w polu i ogrodzie. Nawozy azotowe stosujemy bardzo ostrożnie. Przenawożenie objawia się ciemnozielonym zabarwieniem liści, wybujałym wzrostem i prowadzi do zwiększenia podatności roślin na choroby i szkodniki. Pamiętajmy o następujących zasadach! ·         Roślin o krótkim okresie wegetacji jak np. sałata, szpinak, w okresie ich wzrostu nie wolno zasilać nawozami azotowymi. Prowadzi to do pogorszenia smaku. Również warzywa korzenne jak burak,  marchewka, rzodkiewka źle znoszą przenawożenie. ·         Niektóre nawozy (jak siarczan amonu) silnie zakwaszają glebę. Nie stosujmy ich na glebach lekkich i kwaśnych oraz do nawożenia roślin nielubiących kwaśnego podłoża. ·         Saletra potasowa, magnezowa, wapniowa może być stosowana tylko w okresie wegetacji roślin. ·         Nawozy saletrzano-amonowe (saletra amonu, saletrzak) to nawozy uniwersalne. Mogą być stosowane przed wysiewem lub sadzeniem, jak i podczas wegetacji. ·         Fosforan amonu stosujemy wiosną, gdy chcemy wzbogacić glebę w azot i fosfor. Połowę dawki stosujemy przed wysadzeniem lub wysiewem, drugą – w czasie wegetacji, ale nie później niż do końca lipca. ·         Nawozy zawierające azot w postaci amonowej jak siarczan amonu czy mocznik mogą być dawkowane przed wysiewem czy sadzeniem, ponieważ są długo utrzymują się w glebie. Najważniejsze nawozy zawierające azot: ·         Siarczan amonu – nawóz amonowy silnie zakwaszający podłoże, stosowany przed rozpoczęciem wegetacji i wymagający wymieszania z podłożem; ·         Saletra amonowa – nawóz saletrzano-amonowy zakwaszający podłoże o uniwersalnym zastosowaniu, wymaga wymieszania z glebą; ·         Mocznik – nawóz amidowy, zalecany do nawożenia dolistnego; ·         Saletra wapniowa – nawóz saletrzany lekko alkalizujący podłoże, nie wymaga zmieszania z glebą. Stosowany w okresie wegetacji; ·         Saletrzak magnezowy – nie wpływa na odczyn gleby, o uniwersalnym zastosowaniu. Wymaga wymieszania z glebą.

Od azotu związanego w białku roślinnym zależny jest bezpośrednio cały świat zwierzęcy. Krążenie pierwiastków w przyrodzie jest warunkiem niezbędnym dla istnienia życia na Ziemi. Dla zwierząt jednym źródłem azotu są rośliny.

Azot, po śmierci roślin czy zwierząt, ponownie zamienia się w amoniak. W ten sposób krążenie azotu w przyrodzie zostaje zamknięte.

Źródło grafiki: Wszechświat - Życie - Człowiek, Książka i Wiedza, Warszawa 1955