Jednym z najważniejszych
biologicznie pierwiastków jest azot. Wchodzi w skład białka. Jest rzeczą jasną,
że pobieranie przez organizmy azotu ze
środowiska jest warunkiem koniecznym dla istnienia życia.
Niewyczerpanym źródłem tego pierwiastka jest atmosfera; azot stanowi bowiem 80 procent jej składu.
Jednak ani rośliny, ani zwierzęta nie potrafią pobrać go z otoczenia
bezpośrednio. Zdolność przyswajania wolnego azotu posiadają tylko nieliczne
gatunki bakterii. Jedne z nich żyją wolno w glebie, inne współżyją z niektórymi
roślinami, na przykład na korzeniach łubinu i innych roślin motylkowych, jak
groch, koniczyna, fasola.
 |
Schemat krążenia azotu w przyrodzie |
Z azotu przyswojonego przez te bakterie korzysta pośrednio
roślina, na której one żyją. Dlatego wysiewanie łubinu wzbogaca glebę w azot.
Rośliny nie należące do grupy motylkowych mogą pobierać azot z gleby tylko w
postaci związków mineralnych.
W glebie żyją również tak zwane bakterie gnilne. Rozkładają
one resztki obumarłych roślin i zwierząt, przy czym wydzielają amoniak – prosty
związek chemiczny składający się z azotu i wodoru. Inna grupa bakterii, tak zwane bakterie nitryfikacyjne
przez utlenianie amoniaku przetwarzają go na sole azotowe – azotyny i azotany.
Dopiero w tej postaci azot może być przyswajany przez rośliny.
Istnieje jeszcze jeden sposób produkowania azotu przyswajalnego
przez rośliny. Podczas wyładowań atmosferycznych powstaje w powietrzu tlenek
azotu. Deszcz spłukuje go do gleby, gdzie może być przyswojony przez rośliny,
ale są to ilości nieznaczne.
Źródła azotu dla gleby
|
Ważne dla ogrodników! Brak azotu w glebie daje o sobie znać w postaci zahamowania wzrostu roślin; starsze liście stają się jasnozielone, przedwcześnie żółkną i umierają. Stosuj nawozy!
 Znakomitym źródłem azotu jest krew zwierzęca, a także sproszkowane
kopyta i rogi. Dobrym źródłem azotu jest też nawóz kurzy. Działa bardzo
silnie i powinien być kompostowany przynajmniej przez kilka miesięcy przed
użyciem.
Innym wartościowym źródłem azotu korzenie grochu i fasoli, które po
zbiorach pozostawiamy w glebie. Gdy zgniją, zasilą glebę w azot. Nawozy
zielone stosujemy najczęściej w drugiej połowie lata. Rośliny wysiane w
drugiej połowie lata wytwarzają dużo zielonej masy, którą przeoruje się
wiosną.
Azotu glebie dostarczają też obornik i kompost.
Nawóz z ptasich piór. Od czasów starożytnych chińscy rolnicy
przygotowywali nawóz azotowy z piór drobiu. Do beczki lub innego pojemnika wkłada
się pióra, wlewa deszczówkę, przykrywa siatką lub deską, przyciska ciężkim
kamieniem. Pozostawia w cienistym miejscu na dwa miesiące. Pióra zmienią się
w papkę, którą można rozkładać wokół roślin jako ściółka. Uwaga! U chorób na
alergie lub astmę pióra ptasie mogą
zaostrzać objawy choroby.
Wadą nawozów organicznych jest to, że uwalniają azot stosunkowo
powoli. Dlatego produkowane przemysłowo nawozy azotowe są niezbędnym
elementem pracy w polu i ogrodzie. Nawozy azotowe stosujemy bardzo ostrożnie.
Przenawożenie objawia się ciemnozielonym zabarwieniem liści, wybujałym
wzrostem i prowadzi do zwiększenia podatności roślin na choroby i szkodniki.
Pamiętajmy o następujących zasadach!
·
Roślin o krótkim okresie wegetacji jak np.
sałata, szpinak, w okresie ich wzrostu nie wolno zasilać nawozami azotowymi.
Prowadzi to do pogorszenia smaku. Również warzywa korzenne jak burak, marchewka, rzodkiewka źle znoszą
przenawożenie.
·
Niektóre nawozy (jak siarczan amonu) silnie zakwaszają
glebę. Nie stosujmy ich na glebach lekkich i kwaśnych oraz do nawożenia
roślin nielubiących kwaśnego podłoża.
·
Saletra potasowa, magnezowa, wapniowa może być
stosowana tylko w okresie wegetacji roślin.
·
Nawozy saletrzano-amonowe (saletra amonu,
saletrzak) to nawozy uniwersalne. Mogą być stosowane przed wysiewem lub
sadzeniem, jak i podczas wegetacji.
·
Fosforan amonu stosujemy wiosną, gdy chcemy
wzbogacić glebę w azot i fosfor. Połowę dawki stosujemy przed wysadzeniem lub
wysiewem, drugą – w czasie wegetacji, ale nie później niż do końca lipca.
·
Nawozy zawierające azot w postaci amonowej jak
siarczan amonu czy mocznik mogą być dawkowane przed wysiewem czy sadzeniem,
ponieważ są długo utrzymują się w glebie.
Najważniejsze nawozy zawierające azot:
·
Siarczan amonu – nawóz amonowy silnie
zakwaszający podłoże, stosowany przed rozpoczęciem wegetacji i wymagający
wymieszania z podłożem;
·
Saletra amonowa – nawóz saletrzano-amonowy
zakwaszający podłoże o uniwersalnym zastosowaniu, wymaga wymieszania z glebą;
·
Mocznik – nawóz amidowy, zalecany do nawożenia
dolistnego;
·
Saletra wapniowa – nawóz saletrzany lekko
alkalizujący podłoże, nie wymaga zmieszania z glebą. Stosowany w okresie
wegetacji;
·
Saletrzak magnezowy – nie wpływa na odczyn
gleby, o uniwersalnym zastosowaniu. Wymaga wymieszania z glebą.
|
Od azotu związanego w białku roślinnym zależny jest
bezpośrednio cały świat zwierzęcy. Krążenie pierwiastków w przyrodzie jest
warunkiem niezbędnym dla istnienia życia na Ziemi. Dla zwierząt jednym źródłem
azotu są rośliny.
Azot, po śmierci roślin czy zwierząt, ponownie zamienia się
w amoniak. W ten sposób krążenie azotu w przyrodzie zostaje zamknięte.
Źródło grafiki: Wszechświat - Życie - Człowiek, Książka i Wiedza, Warszawa 1955